انواع خاک و بسترهای کشت

زمان مطالعه: 11 دقیقه

از قله های سرد و منجمد تا اعماق دره های پست از صحراهای گرم و خشک تا جنگلهای بارانی گیاهان همه جا در بسترهای مختلف می رویند. گیاهان زینتی استوایی در دو سطح رشد میکنند برخی در کف جنگل که پوشیده از برگهای پوسیده و بقایای گیاهان دیگر است و برخی روی سایر درختان بزرگ. در سالهای اخیر تحقیقات گسترده ای روی تولید بسترهای کشت مختلف انجام و ترکیبات شگفت انگیزی از آنها در اختیار تولید کنندگان حرفه ای قرار گرفته است.

در اینجا به معرفی انواع خاک و بسترهای کشت گیاهان زینتی می پردازیم:

خاک:

قدیمی ترین و معروف ترین بستر کشت در دنیا شامل ۲0% هوا، 25% آب، 45% مواد معدنی بصورت کانیها و 5% مواد آلی میباشد.

خاک بسته به اندازه دانه ها به سه نوع رسی، شنی و سیلتی تقسیم می شود.

خاک رسی:

خاکی است که از ذرات معدنی بسیار ریز تشکیل شده و مواد آلی زیادی ندارد. این نوع خاک کاملاً چسبنده است زیرا فضای زیادی بین ذرات وجود ندارد و اصلاً زهکشی خوبی ندارد.

خاک شنی:

یکی از فقیرترین انواع خاک برای رشد گیاهان است، زیرا دارای مواد مغذی بسیار کم و ظرفیت نگهداری آب در آن ضعیف است، که باعث می شود ریشه گیاه آب را به سختی جذب کند. این نوع خاک برای سیستم زهکشی بسیار مناسب است. خاک شنی معمولاً در اثر تجزیه یا تکه تکه شدن سنگ ها مانند گرانیت، سنگ آهک و کوارتز تشکیل می شود.

خاک سیلتی:

خاک سیلت یک رسوب جامد و گرد و غبار است. سیلت از ذرات سنگی و معدنی تشکیل‌شده که بزرگ‌تر از رس اما کوچک‌تر از شن و ماسه است. سیلت هنگامی ایجاد می‌شود که سنگ از بین رفته و یا با استفاده از آب و یخ پوشیده شده است. به عنوان حامل جریان، قطعات کوچک سنگی را حمل می‌کند، آنها در دو طرف و پایین تخته سنگ‌ها جریان می‌یابند. ذرات بر روی یکدیگر متمرکز می‌شوند، تا کوچک‌ و کوچک‌تر شوند تا اندازه‌ی سیلت شوند. ذرات رسوبی بین 0.004 تا 0.06 میلی‌متر (0.00016 تا 0.0024 اینچ) در هر قطر است. سیلت به راحتی با جابجایی جریان‌ها منتقل می‌شود اما در آب باقی می‌ماند. این ماده حدود 60 درصد از مواد موجود در دلتای رودخانه می‌سی‌سی‌پی را تشکیل می‌دهد.

پیت ها:

حاصل فرآیند تخمیر هوازی روی بقایای مواد آلی با منشع نباتی هستند مانند پیت ماس، پالم پیت، کوکو پیت و ……

پیت ماس:

پیت ماس(peat moss)  یا خزه تورب نوعی از بقایای خزه خاصی به نام اسفاگنوم است. خاک پیت ماس به عنوان بستری که از پوسیدگی های گیاهان ایجاد می شود، شناخته شده است. پیت ماس تا سال 1940 به عنوان سوخت فسیلی کاربرد داشته و بعد از آن جای خود را در صنعت کشاورزی و باغبانی باز نمود. اگر بهتر بخواهیم توضیح دهیم که پیت ماس چیست باید بگوییم پیت ماس نوع خاص و کمیابی از ذغال سنگ نارس است. ذغال سنگ نارس در باتلاقها و مناطق با رطوبت بسیار بالا به وجود می آید، لایه هایی از مواد گیاهی که پوسیده شده اند در کنار هم جمع گردیده و مواد فیبری و متراکم که قدرت جذب بسیار بالایی دارند را تشکیل می‌دهند.

پالم پیت:

یک نوع بستر کشت است که اغلب در گلخانه و در روش آب کشت مرسوم به هیدروپونیک استفاده می شود. این بستر کشت بومی ایران است که از تنه و سربرگهای نخل تولید می شود و به همین دلیل از عنوان پالم (به معنی نخل) برای آن استفاده می شود. در لغت نیز خاک قهوه ای رنگ گرفته شده از بقایای گیاهان پیت نامیده می شود

کوکوپیت:

نوعی بستر کشت است که با استفاده از الیاف پوست و پوشش میوه نارگیل تهیه می‌شود. کوکوپیت معمولاً به صورت فشرده به بازار عرضه می‌شود و مصرف‌کننده نهایی با افزودن آب به این الیاف فشرده آن‌ها را برای استفاده آماده می‌کند. بعد از افزودن آب، هر ۱ کیلوگرم کوکوپیت فشرده می‌تواند به ۱۵ لیتر کوکوپیت مرطوب تبدیل شود.

کوکو چیپس:

کوکوچیپس‌ها پوسته‌های خرد شده نارگیل هستند. آنها با کوکوپیت در مخلوط گلدانی برای هوادهی و رشد بهتر گیاه استفاده می‌شوند، در حالی که کوکوپیت محصول جانبی پوسته نارگیل است. کوکوپیت بافتی مانند خاک و پیت ماس دارد اما کوکوچیپس سایز بزرگ‌تری دارد.

پرلیت:

ماده ای معدنی و متخلخل که توان جذب و آزاد سازی تدریجی آب را تا چهار برابر وزن خود دارد. پرلیت یک نوع سنگ آتش فشانی از نوع سیلیکات بوده که به علت منجمد شدن گدازه های آتش فشانی مقداری آب (2 تا 5 درصد) در آن ذخیره می شود که توسط حرارت بین 400 تا 1300 درجه سانتی گراد آب موجود در داخل آن خارج شده و این عمل باعث می شود تا ماده خاکستری داخل آن تغییر رنگ داده و ماده ای سفید رنگ به نام پرلیت ایجاد گردد.

ورمی کولیت:

ورمیکولیت در شکل طبیعی خود دارای ظاهر سنگی لایه ای و به رنگ طلایی یافت میشود. ورمی کولیت هوادهی خاک را بهبود می بخشد، باعث آزاد شدن مداوم کودهای اضافه شده و حفظ رطوبت خاک می شود. خود ورمیکولیت همچنین منیزیم، پتاسیم و مقادیر کمی از مواد معدنی دیگر را به خاک اضافه می کند.

این ماده معدنی طبیعی می تواند سه یا چهار برابر وزن خود آب جذب کند و همچنین مواد مغذی مختلف گیاهی مانند پتاسیم، منیزیم و کلسیم را جذب می کند. این ویژگی‌ها آن را برای تکثیر و برای کاشت گیاهانی که بهترین عملکرد را در کمپوست مرطوب دارند، از جمله گیاهان خانگی مفید می‌سازد.

لیکا:

نوعی خاک رس است که در کوره تحت حرارت بالا منبسط شده است. این کوره ها چرخان هستند و دمای آن ها به 1200 درجه سانتی گراد می رسد. دانه لیکا بسیار سبک است. واژه Leca مخفف عبارت Light Expanded Clay Aggregate به معنای دانه رس منبسط سبک می باشد.

سبوس برنج:

پوست خارجی دانه های برنج که ضمن داشتن ویتامین های با ارزش انعطاف پذیری بالایی در بستر کشت دارد.

شلتوک برنج یکی از اجزای مهمی است که می‌توانید برای افزودن به خاک گلدان استفاده کنید. این ماده آلی بر پایه پوست و قسمت بیرونی دانه‌های برنج تولید می‌شود. نقش شلتوک برنج در خاک گلدان به عنوان یک افزودنی آلی مفید برای تغذیه گیاهان است که می‌تواند به صورت زیر توضیح داده شود:

1. افزایش تغذیه گیاهان: شلتوک برنج حاوی مواد آلی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و عناصر کمیاب دیگر است که برای رشد و توسعه سالم گیاهان ضروری هستند.

2. افزایش تهویه خاک: شلتوک برنج به عنوان یک ماده آلی خاک را برای تهویه بهتر و جذب مناسب آب و هوا در اختیار گیاه قرار می‌دهد.

3. بهبود ساختار خاک: با افزودن شلتوک برنج به خاک، ساختار آن بهبود می‌یابد و خاک خرد شده و مناسب‌تر برای رشد گیاهان می‌شود.

4. افزایش فعالیت میکروبی: شلتوک برنج می‌تواند فعالیت میکروبی خاک را افزایش دهد که در تجزیه و تخلیه مواد آلی و عناصر غذایی به گیاهان کمک می‌کند.

5. کاهش استفاده از کود‌های شیمیایی: با استفاده از شلتوک برنج، نیاز به کودهای شیمیایی کاهش می‌یابد زیرا این ماده به عنوان یک کود طبیعی عمل می‌کند.

به طور کلی، استفاده از شلتوک برنج به عنوان یک ماده آلی در خاک گلدان می‌تواند به بهبود رشد و توسعه سالم گیاهان کمک کند.

پوست بادام زمینی:

پوست بادام زمینی یکی از مواد آلی و غیر‌سمی است که می‌تواند در بهبود ویژگی‌های خاک گلدان‌ها مؤثر باشد. این پوست‌ها حاوی مقادیر قابل توجهی از کربن، نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند که برای رشد گیاهان ضروری هستند. افزودن پوست بادام زمینی به خاک گلدان می‌تواند به عنوان یک منبع غنی از مواد آلی برای گیاهان عمل کند و به حفظ رطوبت و تهویه مناسب خاک کمک کند. همچنین، این پوست‌ها می‌توانند برای کنترل علف‌های هرز و جلوگیری از رشد آنها مفید باشند. به طور کلی، اضافه کردن پوست بادام زمینی به خاک گلدان می‌تواند به بهبود ساختار، نگهداری رطوبت، افزایش تهویه، و تأمین مواد غذایی برای گیاهان کمک کند.

کمپوست ها:

 حاصل تجزیه مواد غذایی مانند پوست میوه ها و قسمتهای خورده نشده موادغذایی که به مواد تشکیل دهنده اولیه خود تبدیل و استریل شده اند.

کمپوست برگ:

کمپوست برگ یک نوع کمپوست طبیعی است که از برگ‌های درختان و گیاهان جمع‌آوری می‌شود. این نوع کمپوست از تجزیه و تحلیل برگ‌ها توسط میکروب‌ها و عوامل آب و هوایی در طبیعت به وجود می‌آید. برگ‌ها حاوی مقدار زیادی کربن و مواد آلی هستند که پس از تجزیه توسط میکروب‌ها، کمپوستی با بافت سبک و حاوی عناصر غذایی قابل جذب برای گیاهان تولید می‌شود.

کمپوست برگ می‌تواند به عنوان یک منبع تغذیه غنی برای گیاهان استفاده شود. با افزودن کمپوست برگ به خاک، علاوه بر افزایش حاصلخیزی خاک، می‌توانید از هدررفت مواد آلی برگ‌ها جلوگیری کنید و زمینه‌ای برای توسعه میکروب‌های خاکی مفید فراهم کنید. این کمپوست می‌تواند بهبود دهنده ساختار خاک، افزایش نفوذپذیری و تهویه خاک باشد و در نتیجه به رشد و رشد بهتر گیاهان کمک کند.

ورمی کمپوست:

ورمی‌کمپوست یک نوع کود طبیعی است که توسط کرم‌های خاکی تولید می‌شود. این کود حاوی عناصر غذایی اساسی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منگنز، و غیره است که برای رشد و تغذیه گیاهان ضروری هستند. ورمی‌کمپوست دارای ساختاری خاص است که به عنوان یک خاک حاصلخیز و بافت مناسب برای ریشه‌های گیاهان عمل می‌کند.

کرم‌های خاکی در فرآیند تبدیل مواد آلی به کود کمک می‌کنند. آنها مواد آلی را مصرف کرده و آنها را به یک فرم قابل حمل و قابل جذب برای گیاهان تبدیل می‌کنند. ورمی‌کمپوست همچنین دارای میکروارگانیسم‌های مفیدی است که به تعادل بیولوژیکی خاک کمک می‌کنند و از رشد انواع مختلف قارچ‌ها و بیماری‌ها جلوگیری می‌کنند.

استفاده از ورمی‌کمپوست به عنوان کود یا افزودنی به خاک، می‌تواند به بهبود ساختار خاک، افزایش تولید محصول و بهبود کیفیت محصولات کمک کند.

چای کمپوست:

شیره یا عصاره ای که از کود ورمی کمپوست خارج میشود و دارای عناصر ریز مغذی فراوان و همچنین بعضی خواص برای مبارزه با برخی افات است را چای کمپوست – Compost tea میگویند .
به تعریف علمی تر چای کمپوست عبارتست از مایعی است که از کمپوست تخمیر شده خارج می گردد یا به عبارتی آبی است که بواسطه فعالیت ارگانیسم ها از کمپوست حاصل می شود.

کمپوست چوب:

کمپوست چوب یک ماده آلی است که از تجزیه و تخریب مواد چوبی به وجود می‌آید. این فرایند تجزیه و تخریب توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها، و حشرات انجام می‌شود که مواد چوبی را به ترکیبات ساده‌تر و نهایتاً به خاک تبدیل می‌کنند. کمپوست چوب معمولاً شامل ذرات کوچک چوب، فیبر، و مواد آلی دیگر است که برای حفظ و بهبود ساختار خاک باغچه و گیاهان مفید استفاده می‌شود. این نوع کمپوست ممکن است حاوی مقادیر مختلفی از عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر، و پتاسیم باشد که برای رشد و تغذیه گیاهان ضروری هستند. استفاده از کمپوست چوب می‌تواند به ارتقای ساختار، زمین‌های فرسوده و آبگیر خاک کمک کرده و به بهبود رشد گیاهان کمک کند.

کمپوست کود گاوی:

کود گاوی پوسیده یک نوع کود آلی است که از پوسیدگی کود گاو به دست می‌آید. در واقع، زمانی که کود گاو در شرایط مناسب برای تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد، میکروب‌ها و باکتری‌های خاصی آن را تجزیه کرده و به تبدیل آن به یک ماده آلی و حاوی عناصر غذایی حیاتی کمک می‌کنند.

این کود به دلیل حاوی عناصر غذایی غنی از جمله نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منگنز، روی و غیره، از اهمیت بالایی برای تقویت خاک و تغذیه گیاهان برخوردار است. برخلاف کودهای شیمیایی که ممکن است باعث ایجاد سمیت در خاک شوند، کود گاوی پوسیده باعث بهبود ساختار خاک، افزایش تهویه و آبدهی خاک، و کاهش فشارهای سازنده فساد در خاک می‌شود.

به علاوه، این کود باعث افزایش باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های مفید در خاک می‌شود که به نوبه خود باعث تقویت فرایندهای زیستی خاک و افزایش تولید و تجزیه مواد آلی در آن می‌شوند. این نوع کود همچنین می‌تواند به عنوان یک ماده غذایی طبیعی و سالم برای گیاهان عمل کند، به طوری که با تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان، رشد و توسعه آن‌ها را تسریع می‌بخشد.

 

برای خرید هریک از خاک ها و بستر های کشت از فروشگاه باغبون 24  اینجا کلیک کنید.

در موضوع بسترهای کشت ۳ فاکتور اصلی مطرح میباشد :

PH یا میزان اسیدیته بستر کشت:

اسیدیته که با نام PH آن را می‌شناسیم در واقع میزان اسیدی یا قلیایی بودن بستر کشت را نشان می‌دهد. مقدار PH بر دسترسی ریشه به مواد غذایی تاثیر می‌گذارد. گاهی افراد علیرغم افزودن مقدار زیادی کود شیمیایی یا ارگانیک به خاک گلدان یا باغچه بهبودی در وضعیت رشد و عملکرد گیاه مشاهده نمی‌کنند یکی از دلایل اصلی عدم تنظیم PH در نقطۀ مطلوب گیاه است. مقدار PH توصیه شده برای هر گونه گیاهی متفاوت است اما به طور کلی تنظیم PH برای بستر کشت خاکی 6/2 تا 6/8 توصیه می‌شود. برای مثال اگر علی‌رغم تامین آهن مورد نیاز گیاه شاهد زردی بین رگبرگی برگ‌ها بودید احتمالا PH بستر کشت بالاتر از حد توصیه شده قرار گرفته است. هم‌چنین در PH نامناسب جذب آب توسط ریشه نیز مشکل خواهد بود و با وجود آبیاری صحیح، گیاه علائم کمبود آب را بروز می‌دهد.

‏EC یا میزان شوری و املاح بستر کشت:

EC را هدایت الکتریکی یا میزان شوری آب نیز می نامند. EC به میزان املاح موجود در آب بستگی دارد، هرچقدر این املاح بیشتر باشد، EC یا شوری افزایش می یابد.شوری به میزان غلظت نمک‌های محلول در آب گفته می شود. که موجب تجمع نمک با غلظت معین در اطراف ریشه شده و به کاهش عملکرد و بازده محصول منجر می گردد.وقتی سطح نمک آب بالا می‌رود، جذب آب توسط ریشه به‌شدت سخت می‌شود. این امر موجب استرس آبی در گیاه ،تغییر رنگ به سمت تیرگی ، پژمردگی و حتی خشکی گیاه می شود.

‏CN یا آب روش خاک:

میزان نگهداری آب در بستر خاک را آبروش خاک مینامند که با عدد منحنی (Curve Number) نمایش داده میشود میزان جذب و عبور آب از منافذ و قسمتهای مختلف بستر کشت به عوامل مختلفی بستگی دارد. مهمترین عاملی که بر روی آب روش خاک تاثیر میگذارد، مواد تشکیل دهنده بستر کشت است. با توجه به توضیحاتی که در قسمت معرفی انواع بستر کشت داده شد، مواد تشکیل دهنده خاک میزان جذب و نگهداری متفاوتی از رطوبت را دارند. برای اندازه گیری Curve Number یا آبروش خاک روشهای خیلی زیاد و متفاوتی وجود دارد که در این مقاله نمیگنجد. شما باید با توجه به میزان نیاز گیاه به آب و همچنین قدرت جذب آب توسط ریشه میتوانید با ترکیب میزان درست و اصولی این مواد، یک بستر خاک مناسب برای گیاهتان تهیه نمایید. البته در حال حاضر خاک های آماده در انواع و اندازه های متفاوت در فروشگاه باغبون24 موجود است.

اما در صورتی که تمایل دارید خاک بستر گیاهتان را خودتان ترکیب نمایید، ما یک فرمول مناسب در اختیار شما قرار می دهیم:

دو واحد پرلیت

دو واحد کوکوپیت

دو واحد سبوس برنج

یک واحد پیت ماس

یک واحد کمپوست

فاکتورهای فوق در جهت ایجاد بالاترین میزان تبادل یونی بین ریشه گیاه و خاک تنظیم شده اند.

خاک خوب چه نوع خاکی است؟

خاکی که ظرفيت تبادل یونی بالا داشته باشد، جلوگیری از آب شویی عناصر و مواد مغذی با ارزش، تنفس ریشه ای آسان رشد ریشه و رشد انشعابات ریشه براحتی مقدور باشد خاصیت بافری بالا و استقامت در برابر تغییرات محیطی امکان رشد و تکثیر میکرواورگانیزم های مفید گیاه از آنجا که با آبیاری گیاه تغییرات تدریجی در بستر کشت اتفاق میافتد در بهترین حالت پس از یک یکسال بستر کیفیت لازم را از دست میدهد و نیاز به تعویض گلدان و بستر کشت داریم تا روند رشد و توسعه گیاه کند نشود.