نوروز در فرهنگ ایرانی: جشن نو شدن طبیعت و زندگی

زمان مطالعه: 6 دقیقه

نوروز در فرهنگ ایرانی: جشن نو شدن طبیعت و زندگی

نوروز نخستین روز سال خورشیدی برابر با یکم فروردین، جشن آغاز سال نوی پارسی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان است. خاستگاه نوروز در ایران باستان است و در مناطق وسیعی در آسیا و دیگر نقاط جهان جشن گرفته می‌شود. زمان برگزاری نوروز، اعتدال بهاری و در آغاز فصل بهار است. نوروز، با عنوان رسمی «روز بین‌المللی نوروز»، توسط یونسکو به عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیده است.

 این جشن که از دوران باستان در ایران و سرزمین‌های همجوار برگزار می‌شود، علاوه بر ایران در کشورهای دیگری چون افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و بخش‌هایی از ترکیه، عراق و قفقاز نیز گرامی داشته می‌شود. نوروز ریشه در باورهای ایرانیان باستان دارد و امروزه نیز با آیین‌های خاص خود همچنان زنده و پویا باقی مانده است.

نوروز، جشن باستانی ایرانیان، یکی از کهن‌ترین و زیباترین جشن‌های جهان است که آغاز فصل بهار را نوید می‌دهد. این جشن نماد نو شدن طبیعت و شروع دوباره زندگی است.

ریشه‌های تاریخی نوروز

منشأ و زمان پیدایش نوروز، به درستی معلوم نیست. برخی از روایت‌های تاریخی، آغاز نوروز را به بابلیان نسبت می‌دهد. بر طبق این روایت‌ها، رواج نوروز در ایران به سال ۵۳۸ (قبل از میلاد) یعنی زمان حمله کوروش بزرگ به بابل بازمی‌گردد.

مردم بابل روز اول سال (عموماً در اعتدال بهاری برابر با ۲۱ مارس) را جشن می‌گرفتند. این زمان برابر با بیداری طبیعت است. از لوحه‌ها چنین بر می‌آید که این جشن تقریباً از ۲۳۴۰ سال، پیش از میلاد، شناخته شده بود.

مری بویس معتقد است که ایرانیان از دیرباز، بر اساس آیین میتراییسم، جشن‌های بزرگی چون جشن‌های بهاره و پاییز(مهرگان) را برگزار می‌کرده‌اند ولی شکوه جشن بهاره بابلیان، ممکن است موجب رهنمود ایرانیان به برگزاری جشن سال نو در این ایام شده باشد.

عید آغاز سال در بین‌النهرین  و همچنین در عیلام در اصل بازگشت ایزدِ شهیدشونده، دُموزی بود که معتقدان نظر داشتند او هر ساله می‌میرد و بار دیگر به حیات برمی‌گردد. مرگ او مرگ جهان گیاهان و حیات دوبارهٔ او حیات دوبارهٔ جهان گیاهی بود. سپس در پی عزاداری‌هایی که برای ایزدِ شهیدشونده به عنوان مظهر برکت و زندگی و مرگ جهان گیاهی انجام می‌شد، اشک‌های بسیاری ریخته‌می‌شد که این اشک‌های ریخته‌شده نماد باران و نوعی جادوی باران‌آوری و آب بودند. در پی این عزاداری و اشک ریختن‌ها بود که ایزدِ به شهادت رفته بار دیگر در روز نوروز زنده می‌شد و زندگی از سر می‌گرفت.

فینیقی‌ها در آغاز بهار مراسمی داشتند به نام مراسمِ آدونیس بود. آدونیس یک روح گیاهی است که مرگ و بازگشت او به زندگی، معرف خواب طبیعت در زمستان و احیای آن در بهار است. آدونیس از درختی به دنیا آمد و مردم روغن آن درخت را در جشن مربوط به روز سال که اول اعتدال ربیعی بوده به کار می‌بردند. از مشخصات جشن کاشت بذرهای سبز در ظرف‌های گلدان بود. این رسم هنوز در بین مسیحیان قبرسی معمول است. مردم، این ظرف‌های سبز را باغ‌های آدونیس می‌نامیدند. سپس بعد از چند روز سوگواری، این سبزه‌ها را به دریاها یا آب‌های روان می‌انداختند. غرض اصلی از این تشریفات تحریک باروری زمین و رشد نباتات بوده است و مقصود از به آب انداختن سبزی‌ها تأمین باران بوده است. همچنین در برخی از روایت‌ها، از زرتشت به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز نام برده شده است.

نوروز از دوران هخامنشیان به عنوان آغاز سال جدید جشن گرفته می‌شد. در دوران ساسانیان، نوروز به یک جشن ملی با آیین‌های مشخص تبدیل شد. ایرانیان باستان معتقد بودند که نوروز روزی است که جهان آفریده شد و با آمدن آن، طبیعت از خواب زمستانی بیدار می‌شود و زندگی دوباره آغاز می‌گردد.

در شاهنامه فردوسی نیز به نوروز و اهمیت آن اشاره شده است. طبق روایت‌های اسطوره‌ای، جمشید پادشاه ایران روز نوروز را بنیان نهاد و مردم در این روز جشن می‌گرفتند. این سنت‌ها طی قرون مختلف دستخوش تغییراتی شده‌اند اما اصل نوروز و استقبال از سال نو همچنان باقی مانده است.

آیین‌های نوروزی

جشن نوروز آیین‌های متنوعی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به خانه‌تکانی، چیدن سفره هفت‌سین، دید و بازدید، سیزده‌بدر و مراسم چهارشنبه‌سوری اشاره کرد. هر یک از این آیین‌ها نشان‌دهنده‌ی بخش مهمی از فرهنگ و هویت ایرانی است.

خانه‌تکانی: پاکسازی برای آغاز جدید

یکی از مهم‌ترین سنت‌های نوروزی خانه‌تکانی است. ایرانیان با فرا رسیدن نوروز، خانه‌های خود را تمیز کرده و وسایل قدیمی را جایگزین می‌کنند. این کار نمادی از زدودن بدی‌ها و استقبال از خوبی‌ها در سال نو است. نظافت و تغییر چیدمان خانه باعث می‌شود حس تازگی و نشاط در اعضای خانواده ایجاد شود.

تاریخچه هفت‌سین

ریشه‌های چیدن سفره هفت‌سین را می‌توان در سنت‌های کهن ایرانی جست‌وجو کرد. برخی مورخان معتقدند که این رسم به آیین‌های زرتشتی بازمی‌گردد، جایی که ایرانیان باستان در جشن نوروز خوانی گسترده و بر آن نمادهای نیک‌بختی و برکت را قرار می‌دادند. در دوران ساسانیان، این رسم شکل رسمی‌تری به خود گرفت و به مرور زمان، نمادهای مشخصی جای خود را در سفره هفت‌سین پیدا کردند.

برخی از پژوهشگران بر این باورند که در گذشته، ایرانیان هفت‌شین می‌چیدند که شامل شکر، شیر، شهد، شمع، شبدر، شلیل و شربت بوده است. اما با گذشت زمان و تحولات زبانی، این نمادها به هفت‌سین تغییر یافتند و به شکل امروزی خود درآمدند.

سفره هفت‌سین؛ نمادهای نوروزی

 سفره هفت‌سین نمادی از برکت، فراوانی، سلامتی، عشق و نیکبختی است که در روزهای پایانی سال در خانه‌ها گسترده می‌شود. عدد هفت در فرهنگ ایرانیان عددی مقدس و نمادی از کمال و هماهنگی است. که هر یک نشان‌دهنده‌ی مفهومی خاص است:

1. سیب: نماد سلامتی و زیبایی
2. سبزه: نشان‌دهنده‌ی سرسبزی، طراوت و حیات دوباره
3. سنجد: نماد عشق و محبت
4. سیر: نماد سلامت و دوری از بیماری
5. سرکه: نشانه‌ی صبر و بردباری
6. سنبل: نشانه شکوفایی
7. سمنو: نشانه‌ی برکت و فراوانی

علاوه بر این هفت نماد، عناصر دیگری همچون قرآن، آینه، شمع، تخم‌مرغ رنگی، ماهی قرمز و سکه نیز بر سر سفره هفت‌سین قرار می‌گیرند که هر یک مفاهیم خاص خود را دارند.

گل سنبل؛ پیام‌آور بهار و زیبایی

یکی از مهم‌ترین عناصر سفره هفت‌سین، گل سنبل است که به عنوان نماد بهار و طراوت شناخته می‌شود. بوی خوش و رنگ‌های متنوع این گل، باعث شده که حضور آن در سفره هفت‌سین جلوه‌ای خاص به این آیین ببخشد. سنبل نماد شکوفایی، تازگی و امید به زندگی است و در کنار سبزه، حس سرزندگی را در خانه‌های ایرانیان زنده می‌کند.

سبزه؛ سمبل رویش و حیات نوین

سبزه یکی از مهم‌ترین اجزای سفره هفت‌سین است که نشانگر تجدید حیات و برکت است. ایرانیان از دانه‌های گندم، عدس یا ماش برای رویاندن سبزه استفاده می‌کنند و آن را تا روز سیزده‌بدر نگه می‌دارند. در روز سیزدهم فروردین، سبزه را به آب می‌سپارند تا زندگی دوباره به طبیعت بازگردد.

لاله؛ گل نمادین نوروز

گل لاله یکی از محبوب‌ترین گل‌های بهاری است که در ایام نوروز طرفداران زیادی دارد. این گل زیبا، علاوه بر جلوه‌ی دلنشین، نماد عشق، زیبایی و طبیعت نو شده است. رنگ‌های متنوع آن مانند قرمز، زرد و صورتی جلوه‌ای خاص به فضای خانه و باغچه‌ها می‌بخشد.

دیگر گل‌های آپارتمانی و زینتی در نوروز

با نزدیک شدن به نوروز، بسیاری از افراد برای تزئین منزل خود از گل‌های آپارتمانی و زینتی مانند بنفشه، نرگس، پامچال و ارکیده استفاده می‌کنند. این گل‌ها نه‌تنها زیبایی محیط را دوچندان می‌کنند، بلکه حس طراوت و سرزندگی را در فضای خانه افزایش می‌دهند.

دید و بازدید نوروزی

یکی از رسوم مهم نوروز، دید و بازدید اقوام و دوستان است. این سنت به تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی کمک می‌کند. ایرانیان در روزهای نخست سال نو، به دیدار بزرگان خانواده می‌روند و با تبریک سال نو، آرزوی سلامتی و خوشبختی برای یکدیگر دارند.

تهیه گل‌های نوروزی از فروشگاه اینترنتی باغبون

برای داشتن یک سفره هفت‌سین زیبا و پرنشاط، می‌توانید گل سنبل، سبزه، گل لاله و دیگر گل‌های آپارتمانی و زینتی را از فروشگاه اینترنتی باغبون تهیه کنید. فروشگاه باغبون با ارائه‌ی انواع گل‌های فصلی و آپارتمانی، انتخابی ایده‌آل برای آماده‌سازی فضای نوروزی منزل شما خواهد بود.

نتیجه‌گیری

نوروز جشنی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ ایران دارد و آیین‌های آن نشان‌دهنده‌ی عشق ایرانیان به طبیعت و زندگی است. سفره هفت‌سین، گل سنبل، سبزه و دیگر نمادهای نوروزی هر یک معنای خاصی دارند که به استقبال از سال نو و امید به آینده‌ای روشن اشاره می‌کنند. با خرید گل‌های نوروزی از فروشگاه باغبون، می‌توانید جشن نوروز را با زیبایی و طراوت بیشتری برگزار کنید و آغاز سال جدید را با حس تازگی و سرزندگی تجربه نمایید.

نوروز علاوه بر ایران، در سراسر جهان به عنوان نماد صلح، دوستی و نو شدن زندگی مورد توجه قرار گرفته است. جشن گرفتن این مناسبت، فرصتی برای تجدید دوستی‌ها، احیای ارزش‌های فرهنگی و لذت بردن از زیبایی‌های طبیعت است. نوروزتان پیروز و سالتان سرشار از شادی و موفقیت باد!